Bij tandheelkundige verzorging vindt er tussen de patiënt en de arts via de lucht altijd een overdracht van deeltjes plaats. Het loont de moeite de mechanismen hiervan te begrijpen: hoe bescherm ik mezelf correct en hoe vermijd ik kruiselingse besmetting tussen patiënten onderling?
Bij de overdracht via de lucht gelden twee verschillende mechanismen:
- Overdracht van 'druppeltjes': deeltjes van groter kaliber (>5µ) die we uitstoten bij het praten, hoesten of niezen. Deze landen snel in de onmiddellijke omgeving en besmetten zo de oppervlakken in de praktijkruimte én de KNO-slijmvliezen van de tandarts.
- Overdracht in 'nevel'-vorm: fijnere partikels (<5µ), uitgestoten met de ademhaling van de patiënt, kunnen langere afstanden overbruggen én kunnen worden ingeademd door de tandarts.
Goed om te weten in deze context? Een coronavirus meet 100-150 nm, of 0,1 µ.
De beschermingsmaatregelen moeten worden aangepast aan de omstandigheden, maar voor de tandarts is vooral de uitstoot van druppels en nevels belangrijk.
In de praktijk onderscheiden we hoofdzakelijk 3 types van maskers: het stoffen masker, het chirurgische masker en het masker voor ademhalingsbescherming.
Het beschermende vizier vormt weliswaar een extra barrière tegen projecties, maar het filtert de lucht niet!
Het verschil tussen chirurgische en FFP-maskers
Een chirurgisch masker is een medisch hulpmiddel (EN14683-norm) dat door het FAGG wordt gereguleerd. Het doel van dit masker is het onderscheppen van projectie van druppeltjes van de drager van het masker naar de omgeving. Tegelijk beschermt het ook de drager tegen projecties van druppeltjes, uitgestoten door een tegenpartij. Het beschermt dus in beide richtingen tegen druppeltjes, maar … het beschermt niet tegen de inademing van zeer kleine deeltjes die in de directe omgevingslucht zweven. Wanneer zowel de arts als de patient een chirurgisch masker dragen zijn beiden beschermd. We onderscheiden drie soorten maskers:
- Type I: doeltreffendheid van bacteriële filtering > 95 %.
- Type II: doeltreffendheid van bacteriële filtering > 98 %.
- Type IIR: doeltreffendheid van bacteriële filtering > 98 % én spatbestendig.
In de tandheelkunde worden meestal chirurgische maskers van het type IIR of II gebruikt. De door de fabrikanten aanbevolen draagduur is zeer moeilijk te vinden: blijkbaar wordt aangeraden om deze maskers na 4 uur te vervangen. Indien het masker vochtig is, of bij temperaturen boven 40°C, moet het masker onmiddellijk vervangen worden. Om kruiselingse besmetting te vermijden, moet men vóór de behandeling van elke volgende patiënt overigens altijd een ander masker voorbinden.
Een FFP-masker is een masker voor bescherming van de ademhaling (NF EN 149-norm). Het maakt deel uit van de PBM's (persoonlijke beschermingsmiddelen) en wordt gereguleerd door de FOD Economie. Het is bedoeld om de drager ervan te beschermen tegen de inhalering van druppeltjes én van fijnere partikeltjes die als nevel in de lucht zweven en die besmettelijke stoffen kunnen bevatten. Het biedt daarentegen géén bescherming voor de patiënt tegen de uitademing van fijne deeltjes door de arts (maar wél tegen druppeltjes). Het dragen van dit maskertype is hinderlijker (thermisch ongemak, moeizame ademhaling) dan dat van een chirurgisch masker. Er bestaan drie categorieën van FFP-maskers, volgens hun doeltreffendheid (geraamd op basis van de doeltreffendheid van de filter en de lekkage naar het gezicht). We onderscheiden:
- De FFP1-maskers die minstens 80 % van de neveldeeltjes filteren (totale lekkage naar binnen < 22 %).
- De FFP2-maskers die minstens 94 % van de neveldeeltjes filteren (totale lekkage naar binnen < 8 %).
- De FFP3-maskers die minstens 99 % van de neveldeeltjes filteren (totale lekkage naar binnen < 2 %).
In de tandheelkunde is het noodzakelijk zich te 'wapenen' met minstens een FFP2-masker.
Ideaal is een FFP3, deze bevindt zich in de hoogste veiligheidsklasse. Een FFP3 masker beschermt je tegen dezelfde rook, nevel en stofdeeltjes als FFP1 en FFP2 maskers, maar dan in veel hogere concentraties.
Een FFP2 masker biedt beter bescherming dan chirurgische mondmaskers. Met een FFP2 masker bedraagt het risico op besmetting slechts 20% na 1 uur. Wanneer beide personen een FFP2 masker dragen verkleint het risico op besmetting slechts 0,4% na 1uur
Controleer als tandarts ook of het masker keurig aansluit op de vorm van uw gezicht, zonder lekken! Fit-Check is een test om na te gaan of een ademhalingsbeschermingsmasker correct is aangebracht. Bij diep inademen, met een plastic vel of de handen als een kom over het masker, moet dit laatste lichtjes op uw gezicht gaan plakken: dit geeft aan dat er geen lekken zijn.
Je kan ook een Mask Extender gebruiken om de maskerbandjes zo veel mogelijk aan te trekken. Hierdoor past het masker beter tegen het gezicht. Deze techniek wordt vooral aanbevolen voor mensen met een klein gezicht. Een voorbeeld is te zien in de onderstaande afbeelding:
FFP2-maskers … Opgelet! Hoed u voor namaak!
Volgens de FOD Economie mag u in deze maskerschaarste uitzonderlijk maskers gebruiken die beantwoorden aan de eisen van bepaalde buitenlandse normen. De filterprestaties van het filterende materiaal zijn onderling zeer vergelijkbaar tussen FFP2-maskers (Europese EN 149-norm), N95-maskers (Amerikaanse NIOSH 42C-FR84-norm) en KN95-maskers (Chinese GB2626-2006-norm).
Het is dus zeer belangrijk deze normen te controleren vooraleer u maskers koopt bij uw distributeur, want er zit veel kaf tussen het koren! Bij Dental Addict gaan we vérder dan controleren of alle laboratoriumtests en alle certificaten wel degelijk conform zijn. We hebben de KN95-maskers die onze leverancier ons toelevert, ook zélf gecontroleerd en op onszelf getest. Details zoals ultrasoon verzegelde (en niet geniete) hechtingen zijn niet aan onze waakzaamheid ontsnapt (cf. foto).
De markt wordt immers overspoeld met FFP2-maskers, en daarom leek het ons belangrijk de tandartsen en de zorgprofessionals te waarschuwen voor dit gevaar. Het gaat immers om hun veiligheid!
Wij ontvangen dagelijks tientallen aanbiedingen van FFP2-maskers, maar onze kwaliteitsafdeling verwerpt ze stuk voor stuk.
De zeer grote meerderheid van de KN95-maskers uit China krijgt vaak abusievelijk een FFP2-etiketje. Wij raden aan om geen rekening te houden met hun informatie maar enkel te vertrouwen op de bijbehorende labotests. De Chinese KN95-maskers dienen immers verplicht te voldoen aan de GB2626-2006-norm. Hiervoor is bekrachtiging nodig vanuit een laboratorium uit de lijst van de instellingen die hiertoe geaccrediteerd werden door de Chinese overheid (CNAS: China National Accreditation Service), en die ook op Belgisch niveau wordt aanvaard door de FOD Economie.
Al deze informatie kunt u hier en hier terugvinden
De norm EN 149:2001+A1:2009
Deze norm of standaard definieert de eigenschappen van alle apparatuur voor ademhalingsbescherming.
De FFP-maskers dienen idealiter te voldoen aan bepaalde vereisten. Om erkend te worden als FFP moeten de maskers voldoen aan de EN 149-norm (2001 en later herzien in 2009).
Sinds de publicatie van versie 2009 van deze norm, wordt dit masker ter bescherming van de ademhaling voortaan omschreven als 'deeltjesfilterend halfmasker'. De code NR of R wordt toegevoegd achter FFP1, FFP2, FFP3:
- NR ('non-reusable'): voor filterend halfmasker waarvan het gebruik beperkt blijft tot één werkdag. Het is niet herbruikbaar;
- R ('reusable'): voor filterend halfmasker dat meer dan een werkdag bruikbaar is, en dus herbruikbaar is.
FFP-ademhalingsbeschermingsmaskers gelden als persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM's). Op elk masker dienen de volgende wettelijk verplichte vermeldingen te figureren:
- Naam van de fabrikant;
- Referentie van het masker;
- CE-nr. van de instelling die certificeert voor + EN 149:2009 + de maskercategorie (FFP1, FFP2 of FFP3) + merkteken (NR of R).
De markering moet voldoen aan richtlijn 2016/425 die de PBM's regelt. Indien één van deze vermeldingen ontbreekt, zou het masker in normale tijden (zonder coronavirus) als non-conform worden beoordeeld. De uitzonderlijke situatie van schaarste aan maskers heeft de FOD Economie echter verplicht om maatregelen te nemen en de reglementering te versoepelen om de invoer van maskers op ons grondgebied mogelijk te maken.
De volgende 3 tests worden uitgevoerd voor de norm EN 149:2001+A1:2009:
De maskers worden volgens meerdere criteria getest om het masker te kwalificeren en te certificeren:
- Totale lekkage naar binnenzijde
- Doorlaatbaarheid van het filterend materiaal
- Ademhalingsweerstand
Kan ik een masker voor eenmalig gebruik ontsmetten na dit gebruik?
Het FAGG heeft een richtlijn voor verwerking tot hergebruik van maskers (ENG) gepubliceerd. Wij roepen niettemin op tot de grootst mogelijke voorzichtigheid wat betreft het hergebruik van de maskers. Het 'reprocessing'-protocol is immers bijzonder gecompliceerd.
Op de sociale media verschijnen tal van handleidingen om je KN95-maskers te ontsmetten, ze te behandelen met UV-stralen of ze door een autoclaaf te sturen. Maar de fabrikanten van maskers raden dit soort praktijken niet aan.